نقش مشارکتی سیتم بانکی در توسعه فضایی(مطالعه موردی:مراکز شهری ایلام)

امروزه یکی از ملزومات توسعه پایدار شهری، برنامه ریزی جهت کنترل توسعه فضایی متعارف شهرها می باشد. توسعه فضایی مراکز شهری کشور از چند دهه گذشته شروع شده و به سرعت در حال افزایش است. در این بین نقش عوامل مالی و به خصوص تسهیلات بانکی در شتاب بخشی به آن بی تاثیر نبوده است. با شناسایی عوامل موثر (مثبت و منفی) در توسعه فضایی شهرها می توان برای آینده مراکز شهری برنامه ریزی دقیق تر و علمی تری به جهت حفظ تعادل های منطقه ای ارائه نمود. استان ایلام با مساحت 20138 کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران و در مرز مشترک با کشور عراق قرار داشته و 2/1 درصد مساحت کل کشور را شامل می گردد.از نظر تقسیمات سیاسی، استان ایلام تا سال1389 دارای 7 مرکز شهرستان به اسامی ایلام، آبدانان، ایوان، سرابله، دهلران، دره شهر و مهران بوده است. ضریب شهرنشینی در استان ایلام از سال 1355تا 1390 همواره دارای روند افزایشی بوده و از 20 درصد در سال 1355 به 56.47 درصد در سال 1390 رسیده است. طی همین دوره، تعداد نقاط شهری استان از 4 نقطه شهری به 21 نقطه شهری افزایش یافته است. هدف اصلی انجام این تحقیق بررسی نقش مشارکتی سیستم بانکی(پرداخت تسهیلات) در توسعه فضایی مراکز شهری استان ایلام می باشد. از اهداف دیگر تحقیق می توان به؛ تحلیل نقش و جایگاه تسهیلات بانکی در توسعه بخشهای خدمات و زیربنایی، بررسی نقش و جایگاه کمک های دولتی و بازتاب آن در توسعه فضایی شهرها، بررسی نقش درآمد شهرداریها در توسعه کالبدی مراکز شهری و رتبه بندی توسعه فضایی مراکز شهری استان ایلام با توجه به میزان بهره مندی آنها از تسهیلات و اعتبارات اشاره نمود. در این تحقیق برای یک دوره ده ساله(90-1381) به نقش شیوه های مختلف تامین مالی از جمله؛ تسهیلات بانکی، مساعدتهای دولتی و درآمد شهرداریها در توسعه فضایی مراکز شهری استان ایلام با استفاده از مدل اقتصادسنجی خود رگرسیونی با وقفه های توزیعی(ardl) پرداخته شده است. نتایج حاصل از ارزیابی مدل حاکی از آن است که در بین روشهای مختلف تامین مالی توسعه فضایی، کمکهای دولتی و تسهیلات بانکی بر توسعه فضایی مراکز شهری استان ایلام تاثیر مستقیم و مثبتِ معنی داری داشته و درآمد شهرداریها تاثیر مستقیم و معنی داری بر توسعه فضایی مراکز شهری استان نداشته است. به گونه ای که هر یک میلیون افزایش در کمکهای دولتی 1.62 هکتار و هر یک میلیون افزایش در تسهیلات بانکی 0.02 توسعه فضایی مراکز شهری استان را بهبود می بخشد. همچنین ضریب تعدیل یا (1)ar برابر 1.05 می باشد. این بدان معنی است که هر یک هکتار افزایش توسعه فضایی شهری امسال، در سال بعد 1.05 هکتار توسعه فضایی شهری را رقم خواهد زد. از دیگر مدل های مورد استفاده در این تحقیق مدل تاپسیس می باشد که در دو بخش اقتصادی و توسعه فضایی بکارگیری شده است. نتایج پژوهش در دو بخش مورد اشاره حاکی از آن است که؛ تفاوت چشم گیری از نظر میزان توسعه فضایی بر اساس میزان برخورداری از تسهیلات و خدمات بانکی در بین مراکز شهری استان ایلام وجود دارد. به گونه ای که، رابطه افزایش تسهیلات با توسعه فضایی در سه شهر ایلام، سرابله و دهلران مستقیم و معنادار و همگام با توسعه فضایی این شهرها بوده است. تاثیر تسهیلات بانکی در توسعه فضایی شهرهای مهران و ایوان بیشتر از سایر شهرها، و در شهرهای دره شهر و آبدانان کمتر از سایر شهرها بوده است.